Το Κούμανι (ή ο Κούμανης) είναι ένα χωριό της ορεινής Ηλείας. Στην απογραφή του 2011 βρέθηκε να έχει 498 μόνιμους κατοίκους ενώ το ομώνυμο δημοτικό διαμέρισμα είχε συνολικά 506.
Τοποθεσία
Απέχει 50 χιλιόμετρα από τον Πύργο, 70 χλμ. από την Πάτρα και 90 χλμ. από την Τρίπολη. Βρίσκεται πάνω στην οδό που συνδέει την Ολυμπία με την εθνική οδό που ενώνει την Πάτρα και την Τρίπολη. Το υψόμετρο του είναι περίπου 650 μέτρα. Το κλίμα είναι δροσερό το καλοκαίρι και ο χειμώνας ήπιος. Διοικητικά ανήκει στο Δήμο Αρχαίας Ολυμπίας.
Είναι χτισμένο στο κέντρο περίπου του καταπράσινου οροπεδίου της Φολόης (γνωστό από την αρχαιότητα από τον κένταυρο Φόλο, στον οποίο οφείλει άλλωστε την ονομασία του), που σκεπάζεται από το μεγαλύτερο αυτοφυές δάσος πλατύφυλλης βελανιδιάς, όχι μόνο της Ελλάδος αλλά των Βαλκανίων (η έκτασή του είναι περίπου 45.000 στρέμματα), γεγονός που έχει καταστήσει την περιοχή προστατευόμενη από το Κοινοτικό Δίκτυο Natura 2000. Το δάσος είναι επίπεδο και βατό με πλούσια και σπάνια πανίδα και χλωρίδα. Δίνει έτσι τη δυνατότητα στον επισκέπτη για ευχάριστους και ενδιαφέροντες περιπάτους. Το χωριό περιβάλλεται από άγονα πετρώδη βουνά, γύρω του βρίσκονται δύο μεγάλες χαράδρες που τις διασχίζουν δυο ποτάμια, η Γκούρα και το Κουμανέικο ποτάμι. Ακριβώς δίπλα είναι το μεγάλο δάσος από βελανιδιές, η λεγόμενη Κάπελη.
Ιστορία
Σύμφωνα με την τοπική παράδοση το χωριό δημιουργήθηκε τον 13ο αιώνα όταν ήρθε στην περιοχή ο Ιωάννης Καντακουζηνός με τον στρατό του που περιελάμβανε άντρες από την φυλή των Κουμαναίων. Κάποιοι από αυτούς τους στρατιώτες εγκαταστάθηκαν μόνιμα αρχικά στην Αχαΐα στο σημερινό Κούμανι Αχαΐας και έπειτα στην περιοχή όπου οίκισαν το χωριό δίνοντας του το σημερινό του όνομα.
Υπήρξε μεγάλη ανάπτυξη κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας και μετά μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’50. Οι κάτοικοι έλαβαν μέρος σε όλους τους αγώνες τις πατρίδας. Το 1821 δημιούργησε τέτοιο μύθο η αγωνιστικότητα των κατοίκων που ακόμη και οι σημερινές γενιές λένε την παροιμία: “Κούμανι και Αντρώνι ο Θεός να σε γλιτώνει”. Αυτή και μόνο η παροιμία μας δείχνει την αγωνιστικότητα των κατοίκων. Από το Κούμανι ήταν και ο γνωστός οπλαρχηγός της Κάπελης παπα-Κοσμάς Ζώρας Κουμανιώτης. Το Κούμανι και κατά την διάρκεια του δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου προσέφερε στην πατρίδα γενναίους άντρες.
Τα τελευταία χρόνια υπήρξε μια παρακμή και οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στο εσωτερικό και εξωτερικό. Ο πληθυσμός του μειώθηκε σημαντικά και έτσι σήμερα είναι μόνο 450 μόνιμοι κάτοικοι. Οι χωριανοί που έχουν μεταναστεύσει επισκέπτονται τακτικά το χωριό. Οι κάτοικοι ασχολούνται με την κτηνοτροφία, γεωργία και πολλοί από αυτούς είναι τεχνίτες, οικοδόμοι.
